Mayın 19-da Araz çayı üzərində inşa edilmiş “Xudafərin” hidroqovşağının istismara verilməsi və “Qız Qalası” hidroqovşağının açılış mərasimindən qayıdan İran Prezidenti İbrahim Reisi, xarici işlər naziri Hossein Əmir Abdollahiyan, Şərqi Azərbaycan valisi Malik Rəhməti, Təbrizin imam cüməsi Ali-Haşim və nümayəndə heyətinin digər üzvlərinin olduğu vertolyot Şərqi Azərbaycan vilayətində, Varzeqan şəhəri yaxınlığında, Uzi və Pir-Daud kəndləri arasındakı Dizmar meşə massivində qəzaya uğrayıb. Qəza nəticəsində onların hamısı həyatının itirib.
Bu gün İran Prezidenti İbrahim Reisinin, xarici işlər naziri Hüseyn Əmir Abdullahiyanın və digər müşayiət edən şəxslərin helikopter qəzasında faciəli surətdə həlak olmaları ilə əlaqədar Tehranda anım mərsimi keçirilir.
Bəs İbrahim Reisi kim olub?
İran Prezidenti İbrahim Reisi’nin keçmişi, xüsusilə insan haqları pozuntuları və məhkəmədə sərt mövqeləri səbəbindən mübahisəli və qaranlıq kimi xarakterizə olunur.
İşte Reisi’nin keçmişi ilə bağlı bəzi vacib məqamlar:
1. *1988 İnfazları*:
– Reisi, 1988-ci ildə İranda siyasi məhbusların kütləvi edamlarından məsul “ölüm komitəsi” olaraq bilinən qrupun üzvlərindən biri idi. Bu edamlar zamanı minlərlə siyasi məhbus edam edildi. Bu hadisə, beynəlxalq insan haqları təşkilatları tərəfindən ciddi şəkildə tənqid edildi.
2. *Məhkəmə Sistemi Karyerası*:
– Reisi, İran məhkəmə sistemində müxtəlif önəmli pozisiyalarda çalışdı. 2019-cu ildə İran Məhkəmə Sistemi Başçılığına təyin olunmasıyla, sərt və təzyiqçi məhkəmə siyasətləri davam etdi. İnsan haqları fəalları, Reisi’nin məhkəmə sistemindəki rolunu ədalətsiz məhkəmələr və ağır cəzalarla əlaqələndirdi.
3. *İnsan Haqları Pozuntuları*:
– Reisi’nin məhkəmədəki sərt mövqeləri, ifadə azadlığı, mətbuat azadlığı və siyasi müxalifətə yönəlmiş təzyiqlərlə tanınır. İnsan haqları pozuntularına dair bir çox hesabat, onun rəhbərliyi altında artış göstərdi.
4. *2021 Prezident Seçkiləri*:
– Reisi, 2021-ci ildə İran Prezidenti seçildi. Seçki prosesi, aşağı iştirak səviyyəsi və islahatçı namizədlərin böyük ölçüdə kənarlaşdırılması səbəbindən tənqid edildi. Reisi’nin keçmişi və sərt mövqeləri, bir çox İranlı və beynəlxalq müşahidəçi tərəfindən narahatlıqla qarşılandı.
5. *Beynəlxalq Reaksiyalar*:
– Reisi’nin keçmişi, beynəlxalq insan haqları təşkilatları və bəzi hökumətlər tərəfindən davamlı olaraq tənqid edildi. Xüsusilə 1988 infazlarındakı rolu, Reisi’ni insan haqları cinayətləri ilə əlaqələndirən hesabatların mərkəzində yer aldı.
İbrahim Reisi’nin keçmişi, xüsusilə insan haqları mövzusunda ciddi pozuntular və sərt məhkəmə siyasətləri səbəbindən olduqca mübahisəli və qaranlıq bir dövrü işarə edir.
Gazeteci, Yazar: Məsud HARAY