İlham İNAM
(Vasif Süleyman yaradıcılığı barədə təəssüratlarım)
Hələ XX əsrin ortalarında dahi şairimiz Səməd Vurğun demişdir :
” Nemətsə də gözəl şeir ,
Şair olan qəm də yeyir “.
Bəli , qəm yeməkləri şairlərin , yaradıcı adamların gündəlik ” menyu”sudur . Hər gün ağrılarla döyünən , kədərlə yüklənən ürək sanki hürkək qaranquş kimi ovcunun içində çırpınır . Elə döyünür , elə çırpınır elə bil dar bir qəfəsə salmısan .
Müasir Azərbaycan ədəbiyyatının öndə olan ədəbi simalarından biri də Vasif Süleymandır .
Onun poetik yaradıcılığı sanki səsli – küylü dağ çayıdır . Dənizlərə çatmaq , ümmanlara qovuşmaq üçün gecə – gündüz yorulmadan yollar ;dağlar , dərələr, düzənlər,səhralar qət etməkdədir .
Şairin bir neçə şeirini fikir süzgəcindən keçirərək söz haqqında söz , fikir haqqında fikir bildirmək fikrindəyəm .
Gəlin V. Süleymanın qonşuya , qonşuluğa münasibətinə poetik prizmadan baxaq .
Şairin ” Ayrılıb təzədən qonşu olmuşuq ” şeirindən məhəbbət ətri , həsrət qoxusu gəlir :
İş elə gətirib od qonşusuyuq ,
Sənmi kpçməlisən , mənmi , bilmirəm .
Ailə quraraq bir ömür birləşə bilməyən sevdalıları Tanrı qonşu olaraq ” birləş” diribdir . Təəssüf ki , heç biri yaşadığı mənzildən köçə bilmək bəhanəsi tapa bilmir .
Ürəyini ovcunun içinə alaraq xəyalını göylərin yeddi qatından keçirən aşiq maləsəf vaxtıyla sevdiyi , indi ona qonşu olan xanımın evinin qapısından içəri keçə bilmir . Bütün gün hər onu gördükcə təskinlik ünvanlı xatirələrinə üz tutur :
İşə baxırsanmı , sənin yolların ,
Mənim pəncərəmin önündən keçir .
Sevən aşiq bir zamanlar ona ” doğma” olan birisi ilə indi qonşuluqda yad bir insan kimi yaşayır .Tanrı qisməti belə yazıbdır . Hər gün işə onun pəncərəsinin önündən keçərək gedən xanım sanki hər gün onun ürəyini özü ilə işə aparıb gətirir .
Səni qucağına açılan qollar ,
Məni üz qoyduğum balınc göynədir – söyləyən sevda adamı sevgisindən yarımayan , yaxın ola – ola uzaq olmağın acısını yaşamağı poetik ifadələrlə müqayisə edir .
Ləngiyən vüsala tuşmu olmuşuq ,
Yoxsa bu , taleyin çaşdığı yoldu .
Ayrılıb təzədən qonşu olmuşuq ,
Ta bunun harası ayrılıq oldu…
Qənaətində yanılmayan lirik qəhrəman taleyinin çaşdığı yolda özü də çaş – baş qalıbdır . Ayrılıb görmək istəmədiyi ” əziz” bir adam indi görüb ayrılmaq zorunda qaldığı bir əlçatmazlıqdadır . Təsadüfü qonşuluq hər gün onlar arasında qarşı – qarşıya gəlmək , qabaqlaşmaq zərurəti yaradıbdır .
Lirik qəhrəman bu labirintdən çıxış yolları axtarışındadır :
Sevgisən , həsrətsən , gəlmirsən dilə ,
Ürəkdən yüz hissin təlaşı keçir .
Hər səhər , hər axşam yanımdan belə ,
Sevgim həsrətimnən yanaşı keçir .
Sevən insan üçün çox çətin bir durumdur . Vaxtıyla sevdiyin qızı yad ocağında görmək , hər onu görəndə onlu xatirələrin içində qovrulmaq çətin bir həyat imtahanıdır . Təbii ki , xatirə dolu təlaş , hər gün , hər onu gördükdə könül qapısını döyəcəkdir .
Sevgiylə həsrətin yanaşı addımlaması hicran dadmış ürək üçün heç də yaxşı sürpriz deyildir .
“25 yaşın şeiri və şəkli” nə üz tuturam . Bu yaş təbii ki cavanlıq səhvlərinin , günahlarının , xətalarının edildiyi bir zaman kəsiyidir . Ədəbi qəhrəman bu şeirdə cavanlıqda etdiyi ” sevgi xəta”larına poetik münasibətini ortaya qoyur :
Bir şirin xətanın əsiri idik ,
O da çatlayırdı şirinliyindən .
Adətən , xəta , günah mənfi stimul yaradan məfhumlardır. Maraqlısı odur ki , şair xətanı şirinliyindən çatlayan nara , meyvəyə bənzədərək poetik tapıntı etmişdir . Bir nüansı da vurğulayım ki , bu xəta xətasız xətadır . Heç kum bundan ziyan görmür :
Adı xataların yoldaşı oldu ,
Heç kim bu xatadan ziyan görmədi .
Şair ürəyinin böyüklüyü həm də ondadır ki ;
Çünki aramızda şirin sevgini ,
Şipşirin xətaya bağışlamışıq . – deyə bilir . O , sevgisini şipşirin xətaya bağışlamaq , hədiyyə etmək qüdrətindədir .
- Süleymanın məhəbbət mövzulu şeirləri sanki hazır , bəstələnmiş mahnı versiyalarıdır .Onun ” Yazmışam ” şeiri də bu qəbildən ürəyəyatımlıdır . “Yazmışam” eyni zamanda poetik sevgi etirafları ilə zəngin bir şeirdir .
Sevdiyu qızdan onu yüz yol sınamamasını istəyən aşiq anlatmaq istəyir ki , sənin bu sevginlə yeni bir ömür başlayaraq dinə , imana gəlmişəm . O , tale yollarına çıxan sevgisini qismətə yazılan gün kimi şükranllqla qəbul edir .
Bu eşqin vüsalı olamı , bilməm ,
Yolsuzmu çıxmışıq yolamı , bilməm .
Sən nəsən , sevgimi , bəlamı , bilməm ,
Yazmıram demişəm , yenə yazmışam – deyən eşq əhli eşqi vüsalsız təsəvvür etmir . Vüsal eşqin bir növ zirvəsidir . Yola yolsuzluqdan , sevgiyə sevgisizlikdən , heç nəyə hər şeydən başlamaq insan taleyinin təzahürüdür . Sevdiyi gözəlin sevgi yoxsa bəla olması dilemması ilə qarşılaşan lieik qəhrəman yazmıram desə də həmin gözəlin məhəbbətini yenə qəlbinə yazmaqla sevgi uğrunda fədəkarlığın son akkordlarını nikbinliklə vurur .
Şeir gözəl bir sevgi etirafı ilə yekunlaşır . Şeirin bu son bəndinə böyük bir məna yükünü sığışdırmağı bacaran qələm adamı :
Bütün ömür boyu yazdıqlarımı ,
Elə bilirəm ki , sənə yazmışam – deməklə bir ömür sevguyı , sevgilisinə sədaqətini , məhəbbətini ifadə edir .
Vasif Süleyman yaradıcılığında poetik tapıntılar , oxucunu düşünməyə vadar edən fikirlər çoxdur .
Şairin şeirləri haqqında qalın bir kitab yazmaq olar.Hələlik məndən bu qədər .
Süleymana həyatda ən gözəl nemət olan can sağlığı , ailə səadəti və yazıb – yaratmaq eşqi arzulayıram .
Şəmkir rayonu